Τι είναι κοινωνική οικονομία με βάση την ουσία

Από τον 2^ο παγκόσμιο πόλεμο και ιδίως μετά, σε χώρες που βρέθηκαν σε συνθήκες χάους, δημιουργήθηκαν συστηματικά τέτοιες προσπάθειες που ονομάστηκαν συνεταιρισμοί. Κυρίως είχαν να κάνουν με απόπειρες εργαζομένων να διαχειριστούν εργοστάσια που έκλειναν για διάφορους λόγους. Κάποιες  φορές μάλιστα όταν τοπικοί και κοινωνικοί λόγοι συνηγόρησαν αυτοί γιγαντώθηκαν  σε σημείο πχ η CNSστην Ιταλία να έχει 93.000 εργαζόμενους με το 58% από αυτούς  να είναι μέλη του συνεταιρισμού και η Modragonστην Ισπανία να έχει 83.000 εργαζόμενους εκ των οποίων το 80% είναι συνέταιροι  και που είχε  τζίρο το 2009  16.000.000.000 €.

Η πραγματικότητα αυτή , η συνεταιριστική πρακτική δηλαδή και η ανάπτυξη δικτύων συντονισμού των εγχειρημάτων αυτών, επέβαλε την ανάπτυξη του θεσμικού πλαισίου  που καθόρισε την ύπαρξή τους στην Ευρώπη. Το τι αυτό μπορεί να σημαίνει φαίνεται πχ στην Αγγλία όπου συνεταιρισμοί  και τα αντίστοιχα ταμεία τους δημιούργησαν ταμεία αλληλοβοήθειας και συνεταιριστικές μη εμπορικές τράπεζες, οι οποίες δεν μεταβιβάζονται ούτε πωλούνται σε άλλες ούτε συγχωνεύονται. Έτσι μπορούν οι συνεταιρισμοί τους  να εξασφαλίζουν πιστώσεις κάτω από μη εμπορικούς όρους ακόμα και αν το τραπεζικό σύστημα της χώρας καταρρεύσει. Αντίστοιχα, ομοσπονδίες συνεταιρισμών στην υπόλοιπη Ευρώπη έχουν δημιουργήσει χρηματοδοτικά εργαλεία για τα μέλη τους από ίδια κεφάλαια που δίνουν χορηγήσεις εκτός εμπορικών όρων που ξεπερνάνε σε σύνολο τα 500.000.000€. Υπάρχει καμία σχέση άραγε με την Ελληνική πραγματικότητα  όπου τα αποθεματικά των ταμείων γίνονταν τοξικά ομόλογα ή τζογάρονταν στο χρηματιστήριο ή γίνονταν παλιότερα θαλασσοδάνεια; 

Παίρνοντας  σαν αφετηρία αυτή την εικόνα και τα μεγέθη που την χαρακτηρίζουν και με βάση την συνεταιριστική πρακτική και εμπειρία που υπάρχει αυτή την στιγμή στην Ευρώπη μπορούμε να προσδιορίσουμε τα 3 σημαντικά χαρακτηριστικά της οικονομικής δραστηριότητας που ονομάζεται  «κοινωνική οικονομία»:

Εκούσια συνειδητή συμμετοχή για τον καθένα  και ηθική δέσμευση ως προς τους υπόλοιπους συμβαλλόμενους για την υλοποίηση των στόχων του συνεταιρισμού ενώ ταυτόχρονα υπάρχει ανεξαρτησία έναντι της αγοράς και του κράτους

Ισότητα  και ισοτιμία μεταξύ συνεταίρων. Διαμόρφωση των παραγόντων που ρυθμίζουν τις σχέσεις μεταξύ συνεταίρων και εργαζομένων (εργασιακές σχέσεις, ύψος μισθών, εθελοντική συνεισφορά, διοικητική συμμετοχή) εκτός των πλαισίων της αγοράς. Δημοκρατική αντίληψη στην οργάνωση και στην λήψη αποφάσεων.

Αλληλεγγύη μεταξύ των συνεταιριζόμενων όσο και των συνόλων που δέχονται τις υπηρεσίες των συνεταιρισμών. Αυτή καθορίζει το μεγάλο πλεονέκτημα της κοινωνικής οικονομίας που είναι η δράση με ομαδικό τρόπο και η συμμετοχή σε κοινές πρωτοβουλίες : η κοινωνική οικονομία παράγει συστηματικά συλλογικότητα

Αντίστοιχα, η  βασική διαφορά που καθορίζει την κοινωνική οικονομία ως προς την εμπορευματική τυπική οικονομική δραστηριότητα που ρυθμίζεται από τους κανόνες της αγοράς έχει να κάνει με το γεγονός ότι αυτή πραγματοποιείται από ενώσεις προσώπων και όχι από ενώσεις κεφαλαίων.

Η ίδια διάκριση υπάρχει και ως προς την κρατική οικονομία που μέχρι πρότινος ήταν  κυρίως ένα σύνολο δραστηριοτήτων που σχετίζονταν με τον αναδιανεμητικό ρόλο που είχε αυτό κυρίως με την φορολογία και λιγότερο με την παραγωγική διαδικασία (κρατικά εργοστάσια, μονοπώλια, κλπ)

Η κοινωνική οικονομία πρακτικά είναι η οικονομική δραστηριότητα ανθρώπων που αναπτύσσεται για την κάλυψη αναγκών που είτε η αγορά είτε το κράτος αδυνατούν να καλύψουν ή καλύπτουν μερικώς. Το επίπεδο αναφοράς τους δεν έχει να κάνει με την ατομική ή την οικογενειακή επιχείρηση και το πώς αυτή θα κερδοφορήσει αλλά με  κοινωνικούς στόχους όπως η ανάπτυξη θέσεων εργασίας, η συγκράτηση των μισθών, η αλληλοβοήθεια μεταξύ ανθρώπων κλπ που

Είναι σαφές ότι η παραπάνω περιγραφή αντανακλά μία ιδιότυπη ισορροπία μεταξύ δύο κόσμων πράγμα που επιβεβαιώνεται στη πράξη καθώς υπάρχουν σε ένα σύνολο πιθανοτήτων μεταξύ αγοράς και κρατικής οικονομίας αντίστοιχα παραδείγματα συνεταιρισμών. Από την μία η αγορά πάντα θα διαμαρτύρεται καθώς ένα κομμάτι του παραγόμενου πλούτου αποσπάται από τον κύκλο εργασιών της ενώ αντίστοιχα από την άλλη το κράτος διαμαρτύρεται για την ανάπτυξη τέτοιων συλλογικοτήτων που αμφισβητούν τον κεντρικό σχεδιασμό που αυτό έχει και τους εκάστοτε κοινωνικούς συσχετισμούς που καλείται να διαχειριστεί.

Στον Βικτωριανό κόσμο της απόλυτα ντετερμινιστικής Νευτώνειας Μηχανικής ήταν σίγουρο ότι το μήλο θα πέσει κάτω από την μηλιά. Αυτό όμως παύει να αποτελεί βεβαιότητα για την κβαντομηχανική ή την σχετικότητα. Έτσι πχ η  απάντηση στο ερώτημα ποιόν δρόμο μεταξύ δύο σημείων θα επιλέξει το φως για να περάσει η απάντηση της επιστήμης είναι λίγο περίεργη: όλες τις πιθανές….

Κατ αντιστοιχία λοιπόν με την κβαντομηχανική ο ορισμός της κοινωνικής οικονομίας έχει να κάνει με την οπτική που την βλέπεις και το σημείο που θες να πας . Το τι αυτή είναι προσδιορίζεται από την δράση των ανθρώπων που εμπλέκονται σε τέτοιες δράσεις και την ισορροπία που προκύπτει από την πίεση ενσωμάτωσης που ασκεί το κράτος από την μία και την πίεση της αγοράς που προσπαθεί να την υποτάξει στους νόμους της από την άλλη. Και όπως γίνεται συνήθως αν δεν κοιτάς εκεί που πας θα πας εκεί που κοιτάς.